قرآن كريم تاكنون چندين بار به زبان قراقى ترجمه شده كه جديدترين آنها ترجمه‏اى ست كه توسط آقاى وهاب حاجى قديرخان اولى، اهل قزاقستان، انجام يافته است. براى اطلاع از اين ترجمه و چگونگى آن، و نيز آگاهى از ترجمه‏هاى ديگرى كه از قرآن كريم به اين زبان انجام شده است، گفت‏وگويى با ايشان ترتيب داده‏ايم كه متن آن را در زير مى‏خوانيد.
ترجمان وحى

من وهاب حاجى قديرخان اولى، نويسنده، خبرنگار، اسلام‏شناس و مترجم قرآن، در سال 1932 در ناحيه زايسان استان قزاقستان شرقى متولد شدم. در فاصله سالهاى 1933ـ1955 در تركستان شرقى يعنى جمهورى خلق چين زندگى مى‏كردم. پدرم آقاى قديرخان مغزى اولى، در اوايل قرن گذشته، نزد يك مبلّغ عرب به نام سيد مصطفى آموزش دينى ديده بود. من هم نخست نزد پدرم و بعداً سه سال نزد ملاى محل درس خواندم و تجويد قرآن، تفسير و خط عربى را ياد گرفتم، پس از آن به كار ترجمه و تدريس پرداختم. در سال 1955 به قزاقستان برگشتم و مدرك تخصصى خبرنگارى را دريافت كردم. مدت 43 سال در مطبوعات قزاق كار مى‏كردم و سمتهاى سردبيرى راديو قزاقى، رياست بخش روزنامه سوسياليستيك قزاقستان (يگمن قزاقستان كنونى)، و در فاصله سالهاى 1986ـ1996 سردبيرى روزنامه شالقار را كه به خط عربى (قزاقى) است عهده‏دار بودم. مؤلف دهها كتاب هستم و تاكنون چند كتاب را از زبانهاى روسى و تركى ترجمه كرده‏ام. سه بار برنده جايزه اتحاديه خبرنگاران قزاقستان شدم.
تا سال 1990 در قزاقستان هيچ ترجمه‏اى به زبان قزاقى وجود نداشت. مى‏گويند قبلاً يك ترجمه به زبان قزاقى متعلق به عبدالرحمن حاجى باى يوسف اولى موجود بوده كه در زمان اقامت وى در چين، حكومت آن كشور در سال 1940 ايشان را بازداشت نموده و آن قرآن را نابود كرده است. در سال 1988 ترجمه خليفه آلتاى در تركيه، و در سال 1990 ترجمه عزيز اقيت اولى در ارومجى به چاپ رسيد. در سال 1991 ترجمه معانى قرآن كريم كه من آن را انجام داده بودم، با تيراژ بالا منتشر شد، و ترجمه مجدد من در سال 2002 به عنوان هديه‏اى از سوى آقاى نورسلطان نظربايف، رئيس جمهورى انتشار يافت و ميان مسلمانان به طور رايگان توزيع گرديد.
قزاقها 12 قرن است كه اسلام را پذيرفته‏اند، ولى جاى تأسف است كه هنوز هم نمى‏توانند قرآن و مفاهيم آن را به زبان خود مطالعه كنند. البته اين از نادانى و ناآگاهى قزاقها نيست. قزاقهايى كه دانشمندانى بزرگ مانند ابونصر فارابى، خواجه احمد يسوى، آباى و شاه كريم را در ميان خود پرورش داده‏اند از آموختن زبان عربى ناتوان نبوده‏اند، بلكه اين شيوه زندگى آنان بوده كه هرگونه امكاناتى را در زمينه تحقيقات علمى و انتشارات از آنان سلب كرده است. در قرن بيستم وقتى قزاقها شيوه زندگى خود را از عشايرى به شهرنشينى تبديل كردند، سياست «سرخ تبار» ستمگر دين را «افيون» اعلام كرد. البته ايمان مردم در اعماق قلبشان باقى ماند، تا اينكه قزاقستان به استقلال خود دست يافت و من وظيفه خود دانستم كه مردمِ تشنه معنويت و روحانيت قزاقستان را سيراب كنم.
ترجمه نخست در سال 1991 طى يك سال انجام گرفت و منتشر شد. در مورد آن هيچ انتقادى به دست من نرسيد، ولى به علت شتابى كه در آن صورت گرفت، اشتباهات و اغلاط فراوانى در آن راه يافت. لذا درصدد برآمدم آن را با ترجمه‏هاى ديگر مقايسه و تطبيق كنم، و سرانجام با مشورت اداره دينى مسلمانان قزاقستان، در دو سال اخير كار اصلاح آن را بر عهده گرفتم.
به طور كلى ترجمه قرآن در سطح جهانى به شيوه‏هاى گوناگون مانند تحت اللفظى، ترجمه علمى، ترجمه معانى و ترجمه آزاد انجام شده است. من شيوه ترجمه معانى را انتخاب كردم. دستور زبان عربى بسيار سنگين است و با زبان قزاقى شباهتى ندارد؛ به همين دليل من ترجمه معانى را بهتر از ترجمه تحت اللفظى مى‏پسندم. اما منابع مورد استفاده من در ترجمه عبارت بود از: قرآن كريم و تفسير حاشيه‏اى آن، تفسير جلالين، تفسير ابن كثير، الاتقان، نعمانى، ترجمه قرآن كريم به زبان تركى (على فكرى، استانبول، 1986)، به زبان اُيغورى (محمد صالح، پكن 1986)، به زبان روسى (كراچكوفسكى، مسكو، 1975)، به زبان اُزبكى (طرازى، كراچى، 1975)، قصص الانبياء، (1877)، تصحيح البيان فى تفسير القرآن (قازان، 1910)، تصحيح المسائل و مهمة الدلايل (قازان، 1885) و چندين فرهنگ لغت.
ج: سوره بقره از سوره‏هاى بسيار طولانى است و ترجمه آن سخت است، ولى مسائل مهم و مختلفى را دربرگرفته است. آيات 1 تا 6 سوره مرسلات، آيات 1 تا 6 سوره نازعات، آيات 1 تا 4 سوره اعلى، آيات 1 تا 4 سوره ماعون براى ترجمه تحت اللفظى سنگين است و تنها از طريقِ رساندن معانى مى‏توان آنها را ترجمه كرد.
سلاح ترجمه زبان است. مترجم بايد در درجه اول براى رساندن مفاهيم در زبان مقصد به زبان مادرى خود تسلط كافى داشته باشد. قرآن كريم مفاهيم بسيار عميقى دارد و سبك و شيوه زبان قرآن نيز از ويژگيهاى خاصى برخوردار است. من براى اينكه اين ويژگيها را در زبان خود منعكس كنم، از بالاترين تواناييهاى زبان قزاقى استفاده كرده‏ام و در موارد مناسب از ضرب المثل‏هاى مختلف بهره برده و به طور كلى قواعد زبان قزاقى را در ترجمه رعايت نموده‏ام. دو ترجمه ديگر از قرآن كريم به زبان قزاقى در خارج از كشور قزاقستان انجام شده كه به نظر من از ارزش خوبى برخوردارند و شما براى اينكه متوجه تفاوت آنها بشويد بايد آنها را با هم مقايسه كنيد.
در آخرين تصحيح و ويرايش اين ترجمه، تمامى اغلاط و اشتباهات اصلاح شده و با موافقت اداره دينى مسلمانان قزاقستان به عنوان هديه ويژه از سوى رئيس جمهورى قزاقستان مجدداً چاپ و ميان مردم به صورت رايگان توزيع گرديده است. ترديدى نيست كه اين اقدام مناسب از سوى رياست محترم جمهورى به عنوان اولين گام در اين راه، از اجر و پاداش فراوانى برخوردار خواهد بود.